Режим на исхрана при нетолеранција на глутен (целијачна болест)

Нетолеранцијата на глутен или целијачна болест е хронична автоимуна болест каде што внесувањето на глутен предизвикува оштетување на тенкото црево. Глутенот е протеин кој се наоѓа во пченицата, јачменот, ‘ржта и нивните производи. Кај луѓето со нетолеранција на глутен, имунолошкиот систем реагира на глутен и ја оштетува слузницата на тенкото црево, што доведува до проблеми со апсорпцијата на хранливите материи. Нетолеранцијата на глутен, бара целосно избегнување на глутен, бидејќи дури и минималните количини може да предизвикаат сериозни здравствени проблеми. Со избирање на вистинската храна и обрнувајќи внимание на етикетите, луѓето со нетолеранција на глутен можат да уживаат во разновидна и урамнотежена исхрана без да го загрозат своето здравје.

 

I. Храна која не се препорачува за консумирање

 

1. Пченица и производи од пченица

Пченицата содржи глутенски протеини глијадин и глутенин. Кај луѓето со целијакија, овие глутенски протеини предизвикуваат имунолошка реакција која ја оштетува слузницата на тенкото црево. Оваа оштетеност на слузницата води до атрофија на цревните вилуси, кои се одговорни за апсорпција на хранливите материи. Како резултат на тоа, доаѓа до малабсорпција на хранливи материи, што може да предизвика недостаток на витамини и минерали. Овие недостатоци често се манифестираат со симптоми како анемија, остеопороза, замор, губење на тежина и општа исцрпеност. Долгорочното изложување на глутен кај лицата со целијакија може да доведе до сериозни здравствени компликации, вклучувајќи невролошки проблеми и зголемен ризик од некои видови рак. Поради тоа, стриктното придржување кон безглутенска диета е од клучно значење за одржување на здравјето и квалитетот на животот кај овие лица.

 

2. Јачмен и ‘рж, како и нивните производи

Јачменот содржи глутенски протеин наречен хордеин, а ржта секалин. Овие протеини се структурно слични на глијадинот од пченицата и предизвикуваат слични оштетувања на тенкото црево. Кај луѓето со целијакија, внесувањето на овие протеини активира имунолошки одговор кој резултира со воспаление и оштетување на слузницата на тенкото црево. Ова оштетување ги нарушува функциите на цревните вилуси, кои се одговорни за апсорпција на хранливи материи, доведувајќи до малабсорпција и недостаток на основни витамини и минерали. Последиците вклучуваат нутритивни дефицити, хронична исцрпеност, анемија, остеопороза и други здравствени компликации. Затоа, за лицата со целијакија, е од суштинско значење да избегнуваат јачмен и рж во својата исхрана.

 

3. Спакувана и преработена храна

Глутенот често се користи како згуснувач, стабилизатор или за подобрување на текстурата во преработената храна. Скриениот глутен може да биде присутен дури и во производи кои на прв поглед изгледаат како да не содржат глутен. Многу сосови, супи, паштети, маринади и зачини користат состојки од глутен за да ја подобрат конзистентноста и вкусот на производите. Преработеното месо, како што се колбасите и виршлите, исто така често содржат глутен како врзивно средство или за одржување на текстурата. Затоа, луѓето со целијачна болест треба внимателно да ги читаат етикетите на производите и да ги избираат само оние кои се јасно означени како без глутен. Непријавен глутен може да предизвика имунолошка реакција и оштетување на тенкото црево, што доведува до сериозни здравствени проблеми.

 

4. Овес (ако не е сертифициран без глутен)

Иако самиот овес не содржи глутен, тој често е контаминиран со глутен за време на обработката и пакувањето. Тоа е затоа што овесот често се преработува во истите фабрики и на истите линии како пченицата, јачменот и ‘ржта, што доведува до вкрстена контаминација. За луѓето со целијачна болест, оваа контаминација е доволна за да предизвика имунолошка реакција и оштетување на тенкото црево. Затоа, важно е да се избере овес кој е сертифициран без глутен, што значи дека е одгледуван, преработен и спакуван во услови кои спречуваат контакт со глутен. Сертифицираниот овес без глутен е безбеден за консумирање од луѓе со целијачна болест и обезбедува здрави влакна и хранливи материи без ризик од контаминација со глутен.

 

5. Некои млечни производи

Иако млечните производи природно не содржат глутен, некои ароматизирани и преработени млечни производи може да содржат глутен. Тоа е затоа што за време на производниот процес може да се додадат згуснувачи, стабилизатори или ароми кои содржат глутен. Така, производите како што се јогуртите со вкус, пудинзите, кремите и замрзнатите десерти често може да бидат контаминирани со глутен. За луѓето со целијачна болест, неопходно е внимателно да се читаат етикетите и да се избегнуваат производи кои не се јасно означени како без глутен. Дури и малите количини на глутен во овие производи може да предизвикаат имунолошка реакција и да доведат до оштетување на тенкото црево и сродни здравствени компликации.

 

6. Пијалоци

Многу пијалоци може да содржат глутен како резултат на процесот на производство или од додадени состојки. Иако повеќето природни пијалоци како што се водата, чајот и кафето не содржат глутен, некои комерцијално произведени пијалоци може да бидат контаминирани или да содржат глутен како дополнителна состојка.

Примери:

Пиво: Освен ако не е означено без глутен, повеќето пива се направени од јачмен, кој содржи глутен.

Пијалоци од слад: Пијалоците од слад, вклучително и некои безалкохолни и енергетски пијалоци, содржат слад, кој се прави од јачмен.

Ароматизирани пијалоци: Некои кафиња, чаеви и топли чоколади со вкус може да содржат глутен како дел од аромите или згуснувачите.

Коктели и мешани пијалоци: Некои коктели може да содржат состојки што содржат глутен, како што се ликери со вкус или премикси.

За луѓето со целијачна болест, од суштинско значење е да се изберат пијалоци кои се јасно означени како без глутен и да се информираат за состојките на пијалоците што ги консумираат. Дури и малите количини на глутен во пијалоците може да предизвикаат имунолошка реакција и да доведат до оштетување на тенкото црево, што може да резултира со сериозни здравствени компликации.

 

8. Лекови и додатоци во исхраната

Иако лековите и додатоците во исхраната не се храна, тие може да содржат глутен како ексципиенси или да ја подобрат текстурата и стабилноста. Глутенот може да биде присутен во таблети, капсули и некои активни или неактивни состојки на лекови и додатоци.

Примери:

Таблети и капсули: Некои таблети и капсули може да користат пченичен скроб како врзивно средство или полнење.

Додатоци на витамини и минерали: некои додатоци може да содржат глутен како дел од формулацијата.

Протеински прашоци и додатоци: Некои протеински прашоци и додатоци за спортисти може да содржат глутен или да се произведуваат во објекти каде што се преработува глутенот.

Сирупи и течни лекови: некои сирупи и течни лекови може да содржат ароми или згуснувачи кои содржат глутен.

За луѓето со целијачна болест, од суштинско значење е внимателно да се читаат етикетите на лековите и додатоците во исхраната, да се консултира фармацевт или лекар за да бидете сигурни дека производите се без глутен. Мали количини на глутен во лековите и додатоците може да предизвикаат имунолошка реакција и да доведат до оштетување на тенкото црево, што може да резултира со сериозни здравствени компликации.

 

 

II. Храна која се препорачува за консумирање

 

1. Овошје и зеленчук

Свежото овошје и зеленчук се природно без глутен и се одличен извор на витамини, минерали и влакна. Тие помагаат во одржување на целокупното здравје и дигестивниот систем. Вклучувањето на овие намирници во исхраната може да помогне во подобрување на имунитетот, спречување на хронични болести и поддршка на целокупното здравје. Покрај тоа, високата содржина на антиоксиданси во многу овошја и зеленчук помага да се заштитат клетките од оштетување. Јадењето разновидно овошје и зеленчук обезбедува широк спектар на хранливи материи кои се неопходни за одржување на здравјето и благосостојбата на телото. Оваа група на храна е основата на диетата без глутен и треба да биде вклучена во дневните оброци за да се обезбеди соодветен внес на основните хранливи материи.

 

2. Месо и риба

Свежото месо и рибата се природно без глутен и се добар извор на протеини, железо и други важни хранливи материи. Тие можат да се подготват на различни начини без користење на состојки на глутен. Протеините од овие извори се неопходни за градење и поправка на ткивото, одржување на мускулната маса и поддршка на имунолошкиот систем. Покрај тоа, месото и рибата обезбедуваат есенцијални амино киселини, кои телото не може самостојно да ги произведе. Кога подготвувате месо и риба за луѓе со нетолеранција на глутен, важно е да избегнувате маринади и зачини кои содржат глутен. Секогаш е добра практика да се проверуваат етикетите на преработените производи и да се изберат свежи состојки за да се осигура дека храната е без глутен.

 

3. Јајце

Јајцата се природно без глутен и се одличен извор на протеини, витамини и минерали. Тие се многу разновидни и можат да се подготват на многу различни начини. Протеините во јајцата се со висок квалитет и ги содржат сите есенцијални амино киселини. Покрај тоа, јајцата се богати со витамини како што се витамин Б12, витамин Д, рибофлавин и фолати, како и минерали како што се железо и селен. Јајцата исто така се користат во многу рецепти како врзивно средство или за подобрување на текстурата на храната без глутен. Тие се одлична опција за луѓе со целијачна болест или нетолеранција на глутен, бидејќи обезбедуваат многу хранливи материи и можат да се користат во различни јадења.

 

4. Млечни производи

Млечните производи како што се млекото, сирењето и јогуртот се природно без глутен и се добар извор на калциум и протеини. Тие се важни за здравјето на коските, забите и мускулите, благодарение на нивната висока содржина на калциум и витамин Д. Сепак, мора да се внимава со ароматизираните и преработени млечни производи, кои може да содржат глутен како додаток за згуснување или за подобрување на текстурата и вкус. Млечните производи се важен дел од исхраната на луѓето со нетолеранција на глутен. Тие обезбедуваат многу есенцијални хранливи материи и можат да се користат во различни рецепти. При изборот на млечни производи, секогаш е добра практика да се читаат етикетите и да се избираат производи кои не содржат додадени состојки на глутен.

 

5. Житарици и брашно без глутен

Постојат многу алтернативни житарки и брашно кои природно се без глутен и се одлични замени за пченицата и другите глутенски зрна. Глутенот главно се наоѓа во пченицата, јачменот и ‘ржта, но има и житарки кои се без глутен и безбедни за луѓето со нетолеранција на глутен или целијачна болест.

Примери за брашно без глутен

Брашно од киноа: Направено од мелена киноа, ова брашно е без глутен и се користи за правење леб и колачи без глутен.

Ленено брашно: Ленот се меле и се користи за згуснување на супи и сосови, а може да се користи и за правење печива и колачи.

Кокосово брашно: Направено од исушен кокос, ова брашно е без глутен и има благ вкус на кокос.

Брашно од амарант: Мелено од амарант, ова брашно е одличен извор на протеини и влакна, без глутен и се користи за печење леб и колачи без глутен.

Овие алтернативни житарки и брашно не само што се безбедни за луѓето со нетолеранција на глутен, туку и ја збогатуваат исхраната со различни хранливи материи неопходни за здрав живот. Вклучувањето на овие состојки може да помогне оброците без глутен да бидат вкусни и разновидни.

 

6. Мешунки

Мешунките се природно без глутен и се одличен извор на протеини, влакна и други важни хранливи материи. Ова вклучува различни видови грашок, наут, грав, леќа, соја, мешавини од овие мешунки и многу други. Мешунките често се користат во различни јадења, вклучувајќи супи, чорби, салати и може да се уживаат како главно јадење или како додаток на различни готвени јадења. Мешунките не само што се безбедни за консумирање од луѓе со нетолеранција на глутен, туку се важни и за здрава исхрана поради нивната висока хранлива вредност. Тие обезбедуваат витамини, минерали и други важни хранливи материи, што ги прави идеални за вклучување во секојдневната исхрана.

 

7. Семиња и јаткасти плодови

Семињата и јаткастите плодови се одлични извори на хранливи материи кои можат значително да придонесат за здравата исхрана на луѓето со нетолеранција на глутен.

Ленено семе: Ова семе е богат извор на омега-3 масти, влакна и антиоксиданси. Лененото семе може да се користи како додаток на храна, вклучено во пекарски производи без глутен или како дел од здрава ужина.

Семки од сончоглед: Семките од сончоглед се богат извор на витамини и минерали, како и здрави масти. Може да се јадат свежи или да се додадат во салати, печива или да се користат како закуска.

Бадеми: Бадемите се одличен извор на протеини, калциум и витамин Е. Тие често се користат во рецепти без глутен за слатки и солени јадења, како и во разни закуски.

Јаткасти плодови: Јаткастите плодови содржат здрави масти, протеини и многу минерали, вклучувајќи магнезиум и цинк. Може да се додадат во печива, мусли или да се јадат како закуска.

Други јаткасти плодови: вклучувајќи лешници, бразилски ореви, индиски ореви и други, овие јаткасти плодови се богати со различни хранливи материи кои ќе додадат вредност на вашата исхрана без глутен.

Сите овие семиња и јаткасти плодови лесно се вградуваат во различни оброци и јадења, што ги прави идеални за луѓе со нетолеранција на глутен или целијачна болест. Тие не само што ги обезбедуваат потребните хранливи материи, туку и додаваат разновидност и вкус на вашата исхрана.

 

8. Масла и масти

Природните масла и масти не содржат глутен и се безбедни за употреба од луѓе со нетолеранција на глутен или целијачна болест. Овие масла и масти се користат за готвење, печење и подготовка на храна и не влијаат на глутенот во храната. Тие се богат извор на заситени и незаситени масти, кои се важни за здрава исхрана. Примери на природни масла и масти: маслиново масло, масло од авокадо, кокосово масло, масло од канола итн. Овие масла и масти не само што се безбедни за консумирање од луѓе со нетолеранција на глутен, туку се и неопходни за подготовка на вкусни и здрави оброци. Важно е да се избегнуваат масла и масти кои може да содржат додадени состојки на глутен, како што се некои ароми и стабилизатори, бидејќи може да содржат глутен.

 

9. Храна, пијалоци и производи означени како „без глутен“

Храната, пијалоците и производите означени како „без глутен“ се специјално произведени и тестирани за да се осигура дека не содржат глутен. Овие производи се одлични за луѓе со нетолеранција на глутен или целијачна болест, бидејќи гарантираат дека нема негативни реакции и се безбедни за консумирање. Кога купувате производи, секогаш е добра идеја да ја проверите етикетата и да изберете производи со ознака „без глутен“.

 

 

Како заклучок, исхраната за луѓето со нетолеранција на глутен мора внимателно да се планира и спроведе за да се избегне конзумирање на овој протеин кој може да предизвика сериозни здравствени проблеми. Јасно е дека многу намирници се природно без глутен и може да бидат безбедни за консумирање од луѓе со нетолеранција на глутен или целијачна болест. Обезбедувањето здрава и разновидна исхрана вклучува свежо овошје и зеленчук, замени за жито без глутен, како што се овес и диетални пијалоци. Исхраната треба да биде збогатена со протеини од свежо месо, риба и мешунки, кои не само што го снабдуваат организмот со потребните хранливи материи, туку и ја подобруваат општата здравствена состојба. Покрај изборот на производи без глутен, важно е да се биде свесен за можна контаминација на храната со глутен, како и да се консултира лекар за поддршка и совет за правилна исхрана. Овие пристапи ќе помогнат да се обезбеди оптимално здравје и благосостојба за луѓето со нетолеранција на глутен.