N41.0 Акутен простатит (Prostatitis acuta)

Акутниот простатит е сериозна инфекција на простатата која бара итна медицинска помош. Таа е предизвикана од бактериска инфекција и се карактеризира со ненадеен почеток на симптоми како што се болка, треска и дизурија. Оваа состојба може да доведе до сериозни компликации доколку не се лекува навреме.

 

I. Етиологија и патогенеза на акутен простатит

Акутниот простатит најчесто е предизвикан од бактериски инфекции, а најчеста причина се грам-негативните бактерии. Поточно, Escherichia coli (E. coli) е одговорна за 70-80% од случаите на акутен простатит. Други значајни бактерии кои можат да ја предизвикаат оваа состојба се Proteus, Klebsiella, Enterobacter и Pseudomonas.

 

1. Механизми на инфекција

Механизмите на инфекција вклучуваат рефлукс на заразена урина, лимфогено и хематогено ширење. Претпоставените фактори и присуството на одредени медицински состојби може дополнително да го зголемат ризикот од развој на акутен простатит.

 

Ретрограден рефлукс:

Еден од главните механизми со кои бактериите влегуваат во простатата е ретрограден рефлукс на заразена урина. Овој процес вклучува враќање на урината од уретрата назад во простатата, носејќи бактерии во жлездата.

• Присуството на опструкција на уретрата, како резултат на зголемување на простатата (бенигна хиперплазија на простатата) или стриктури на уретрата, може да го олесни рефлуксот на заразената урина назад во простатата.
• Медицинските интервенции како катетеризација или цистоскопија можат механички да пренесат бактерии во уретрата и потоа да предизвикаат рефлукс на заразената урина во простатата. Овие процедури може да ја нарушат нормалната бариера и да дозволат бактериите да навлезат во жлездата на простатата.
• Присуството на хронични инфекции на уринарниот тракт може дополнително да го зголеми ризикот од рефлукс на заразена урина.
• Намалениот имунолошки одговор или други медицински состојби кои го ослабуваат имунолошкиот систем, исто така, може да придонесат за инфекција на простатата преку рефлукс на заразена урина.

 

Лимфогено ширење:

Инфекцијата може да се прошири на простатата преку лимфниот систем, кој функционира како мрежа за дренажа и транспорт на имуните клетки и патогени. Лимфните садови поврзани со простатата и околните органи овозможуваат патогени да се движат од едно место до друго. По ингестија на бактерии во лимфните садови, патогените се транспортираат до простатата каде што се колонизираат и предизвикуваат воспалителен одговор. Телото реагира на присуството на патогени со активирање на имуните клетки, што резултира со воспаление и оштетување на простатата.

• Инфекции на ректумот или дебелото црево, како што се бактериски колитис, можат да се шират преку лимфните садови до простатата. Блиската анатомска положба на овие органи овозможува лесен премин на инфекцијата преку лимфниот систем.
• Инфекциите на долниот гастроинтестинален тракт, како што се апендицитис и дивертикулитис, исто така, можат да се пренесат патогени до простатата преку лимфните садови. Овие состојби можат да предизвикаат воспаление и инфективни процеси кои потоа се шират лимфогено.

 

Хематогено ширење:

Бактериите можат да навлезат во простатата преку крвотокот. Ова се случува почесто во случаи на септикемија или бактериемија, каде бактериите циркулираат во крвта и можат да заразат различни органи, вклучително и простатата. Бактериската колонизација на простатата иницира имунолошки одговор кој вклучува инфилтрација на имуните клетки и ослободување на воспалителни медијатори.

• Присуството на бактерии во крвотокот (септикемија) може да резултира со секундарна инфекција на простатата. Ова е особено важно кај пациенти со ослабен имунолошки систем или со претходни хронични заболувања кои ги прават подложни на инфекции.
• Инфекциите на други органи, како што се пневмонија, инфекции на кожата или гастроинтестиналниот тракт, може да доведат до бактериемија и последователно ширење на бактериите во простатата преку крвотокот.

 

Воспалението на ткивото на простатата

Бактериите кои влегуваат во простатата предизвикуваат локален воспалителен одговор. Воспалителните клетки, вклучувајќи ги неутрофилите, макрофагите и лимфоцитите, мигрираат на местото на инфекцијата и ослободуваат различни воспалителни медијатори, како што се цитокини, хемокини и простагландини. Ослободувањето на цитокини (како што се интерлеукин-1, интерлеукин-6 и фактор на туморска некроза-алфа) и другите медијатори предизвикуват локално воспаление, зголемен проток на крв и едем (оток) на жлездата на простатата. Овие медијатори може да предизвикаат и системски симптоми како треска и замор.

Воспалителни медијатори

Цитокини: Интерлеукин-1 (IL-1), интерлеукин-6 (IL-6) и фактор на туморска некроза-алфа (TNF-α) се главните цитокини кои предизвикуваат воспаление. Овие молекули промовираат зголемување на васкуларната пропустливост и протокот на крв, овозможувајќи повеќе воспалителни клетки да стигнат до местото на инфекција.

Хемокини: Хемокините привлекуваат дополнителни воспалителни клетки на местото на инфекцијата, зголемувајќи го воспалителниот одговор.

Простагландини: Простагландините се липидни медијатори кои играат улога во воспаление, болка и оток. Тие предизвикуваат вазодилатација и зголемена васкуларна пропустливост.

 

Едем и атрофија

Воспалителниот процес доведува до зголемена пропустливост на крвните садови и акумулација на ексудат (воспалителна течност) во ткивото на простатата. Ова предизвикува отекување и збрчкање на простатата, што може да резултира со болка и проблеми со мокрењето. Зголемената простата може да го притисне уретрата, предизвикувајќи отежнато мокрење, често мокрење и слаб проток на урина.

 

Микротромбоза

Воспалителните медијатори може да предизвикаат агрегација на тромбоцити и формирање на микротромбоза во малите крвни садови на простатата. Ова дополнително го влошува локалното воспаление и ткивната исхемија (недостаток на кислород), што може да придонесе за болка и оштетување на жлездата на простатата. Таквото формирање на микротромбоза и зголемен притисок врз простатата може да резултира со намалена перфузија и оксигенација на ткивото на простатата, што го попречува заздравувањето и го продолжува воспалителниот процес.

 

Системски ефекти

Ослободувањето на воспалителни медијатори може да предизвика системски симптоми како треска, замор и малаксаност. Овие симптоми се резултат на системски воспалителен одговор и зголемено производство на пирогени (молекули кои предизвикуваат треска).

 

Формирање апсцес

Тешка и продолжена инфекција може да доведе до формирање на апсцеси во простатата, кои се затворени области исполнети со гној.

 

 

2. Видови бактерии кои предизвикуваат акутен простатит

Ешерихија коли (E. coli): Оваа бактерија е најчеста причина за акутен простатит поради нејзината способност да колонизира и да се шири во уринарниот тракт. E. coli има специфични вирулентни фактори, како што се адхезините и токсините, кои ја олеснуваат неговата инвазија и предизвикуваат воспаление.

Proteus species:  Овие бактерии се познати по нивната способност да произведуваат уреаза, ензим кој ја разградува уреата на амонијак и јаглерод диоксид, кој ја алкализира урината и го олеснува растот на бактериите.

Klebsiella species: Овие грам-негативни бактерии имаат капсула што ги штити од имунолошкиот одговор и антибиотиците, што ги прави отпорни на многу видови лекови.

Enterobacter species: Овие бактерии се вообичаени во болнички услови и можат да предизвикаат инфекции поради нивната отпорност на многу видови на антибиотици.

Pseudomonas aeruginosa: Оваа бактерија е позната по својата висока вирулентност и отпорност на антибиотици, што ја прави особено опасна за пациентите со компромитиран имунолошки систем или оние кои се подложени на чести медицински процедури.

 

3. Предиспонирачки фактори за акутен простатит

Зголемена сексуална активност

Зголемената сексуална активност може да го зголеми ризикот од бактериска инфекција на простатата и последователен акутен простатит. Интензивната сексуална активност може да предизвика микротраума и да создаде поволни услови за пенетрација на бактерии.

Намалување на имунолошкиот одговор

Пациентите со намален имунолошки одговор, како што се лицата со состојби на имунодефициенција (на пример, ХИВ/СИДА), лицата под имуносупресивна терапија или постарите лица, се изложени на поголем ризик од развој на акутен простатит. Намалениот имунитет го прави телото поподложно на инфекции и ја намалува неговата способност да се бори против бактериите.

Присуство на хронични заболувања

Пациентите со дијабетес имаат зголемен ризик од инфекции на уринарниот тракт, што може да доведе до инфекција на простатата. Високото ниво на шеќер во крвта создава поволни услови за размножување на бактериите. Истотака честите или хроничните инфекции на уринарниот тракт може да доведат до постојана изложеност на простатата на патогени, што го зголемува ризикот од развој на акутен простатит.

Уролошки процедури

Уролошките процедури како што се катетеризација, цистоскопија или други инвазивни испитувања може да предизвикаат механички трансфер на бактерии во уринарниот тракт и простатата, зголемувајќи го ризикот од инфекција.

Уретрална опструкција

Присуството на опструкција во уретрата или зголемена простата може да го олесни рефлуксот на заразената урина назад во простатата, што го зголемува ризикот од развој на инфекција.

 

 

II. Клинички карактеристики на акутен простатит

Акутниот простатит е тешка воспалителна состојба на жлездата на простатата, која се карактеризира со брз почеток и интензивни симптоми. Клиничката слика може да биде различна, но често ги вклучува следниве карактеристики:

Системски симптоми

• Пациентите често пријавуваат нагло зголемување на телесната температура, придружено со треска.
• Општа слабост и малаксаност
• Мијалгија, болка во мускулите, која може да биде дифузна и придружена со општо чувство на непријатност.

Уринарни симптоми

• Дизурија, болка или печење за време на мокрењето, што е чест симптом на акутен простатитис.
• Полакиурија, често и итно мокрење, особено ноќе (ноктурија).
• Хематурија, присуство на крв во урината, која може да биде видлива со голо око или само микроскопски.
• Пиурија, присуство на гној во урината, што укажува на инфекција на уринарниот тракт.

Локални симптоми

• Интензивна болка во перинеумот.
• Болка во долниот дел на грбот, која може да зрачи кон пределот на гениталиите.
• Пациентите може да пријават еректилна дисфункција и други проблеми.

 

 

III. Дијагноза на акутен простатит

Дијагнозата на акутен простатит се заснова на клиничката историја, физичкиот преглед и лабораториските наоди. Точната и навремена дијагноза е важна за адекватен третман и спречување на компликации.

1. Анамнеза и физички преглед

• Лекарот собира информации за времетраењето, интензитетот и природата на симптомите како што се болка, уринарни проблеми и системски симптоми.
• Минати инфекции и медицинска историја на инфекции на уринарниот тракт, претходни случаи на простатит или други релевантни медицински состојби.
• Палпација на простата, преку ректален преглед се утврдува болеста, големината и конзистентноста на простатата. Кај акутниот простатит, простатата е обично болна, зголемена и топла на допир.

 

2. Лабораториски тестови

Анализа на урина: Присуство на леукоцити (пиурија) и бактерии (бактериурија), што укажува на инфекција.

Уринокултура: Идентификација на предизвикувачкиот агенс на инфекција и тестирање за чувствителност на антибиотици.

Комплетна крвна слика: Леукоцитоза (покачен број на бели крвни зрнца), што укажува на инфекција.

Ц-реактивен протеин (CRP): Зголемените нивоа укажуваат на воспаление.

Стапка на седиментација на еритроцити (ESR): Зголемена седиментација на еритроцити, што е показател за воспаление.

Специфичен антиген за простата (PSA): PSA тестот може да покаже покачени вредности кај пациенти со акутен простатит поради воспаление и отекување на простатата. Важно е да се напомене дека покачениот PSA не е специфичен само за ракот на простата,  може да се покачи и кај други состојби како што е простатит.

 

3. Ултразвук на простата

Трансабдоминален ултразвук: Помага во откривање на апсцеси или други компликации кои може да се развијат во простатата.

Трансректална ултрасонографија (TRUS): Дава детална слика за структурните промени на простатата и помага во диференцијалната дијагноза.

Компјутеризирана томографија (КТ) или магнетна резонанца (МРИ): Може да се користи за понатамошна евалуација на простатата и околните структури, особено ако се сомневате за апсцес или компликации.

 

 

IV. Третман на акутен простатит

Правилниот и навремен третман на акутниот простатитис е клучот за брзо олеснување на симптомите и спречување на компликации. Комбинацијата на антибиотици, аналгетици, алфа-блокатори и други мерки за поддршка обезбедува сеопфатен пристап за управување со оваа состојба. Редовно следење и контрола се неопходни за успешен исход и спречување на повторување на инфекцијата.

 

1. Антибиотици

Неопходна е долготрајна антибиотска терапија за целосно отстранување на инфекцијата и спречување на хроничен простатит. Антибиотската терапија обично трае 4-6 недели.

Флуорокинолони: Ципрофлоксацин и левофлоксацин се првиот избор поради нивната одлична пенетрација во ткивото на простатата и ефикасноста против Грам-негативни бактерии.

Триметоприм/сулфаметоксазол: Исто така ефикасен за третман на акутен простатит, особено кај инфекции предизвикани од ешерихија коли и други осетливи бактерии.

 

2. Аналгетик и антипиретик

Нестероидни антиинфламаторни лекови (НСАИЛ): Ибупрофен и напроксен се користат за ублажување на болката, намалување на воспалението и треска. Овие лекови помагаат да се ублажат симптомите на пациентот за време на третманот.

 

3. Алфа блокатори

Тамсулозин и алфузосин: Алфа-блокаторите помагаат да се релаксираат мускулите на простатата и уретрата, што доведува до намалување на уринарните симптоми како што се болка и често мокрење.

 

4. Дополнителни мерки

• Соодветниот внес на течности е важен за да се одржи хидратацијата и да се олесни фреквенцијата на мокрење. Исто така, помага да се разреди урината и да се намали иритацијата на уринарниот тракт.
• Одморот и избегнувањето физички и емоционален стрес може да помогне да се забрза закрепнувањето.
• Редовни медицински прегледи за следење на одговорот на терапијата и рано откривање на можните компликации, како што се апсцеси или хроничен простатит.

 

 

VII. Компликации

Навремената и соодветна дијагноза и третман на акутниот простатит е од суштинско значење за да се спречат компликации како што се апсцес на простата, септикемија и хроничен простатит. Пациентите со акутен простатит треба внимателно да се следат за овие компликации и да се третираат соодветно за да се обезбеди целосно закрепнување.

Апсцес на простатата: Собирање на гној во простатата.

Септикемија: Ширење на инфекција во крвта, што може да биде опасно по живот.

Хроничен простатит: Перзистенција на симптоми и развој на хронична воспалителна состојба.

 

 

VIII. Прогноза

Со навремена и соодветна терапија, прогнозата за акутен простатит е генерално добра. Пациентите обично целосно закрепнуваат без долгорочни последици. Меѓутоа, во некои случаи, може да се развие хроничен простатит, кој бара продолжена терапија и следењена состојбата.