H60 Надворешeн отитис (Otitis externa)

Надворешниот отитис, е воспалителна состојба што го зафаќа надворешниот слушен канал до ушниот тапан (тапаничната мембрана). Ова воспаление може да биде резултат на бактериски или габични инфекции и често се јавува поради продолжено изложување на влага, што создава поволна средина за развој на микроорганизми. Надворешниот отитис може да биде акутен, со брз и тежок почеток на симптомите или хроничен, со симптоми кои траат повеќе од три месеци. Состојбата може да предизвика значителна непријатност и оштетување на слухот, а во потешки случаи може да доведе до компликации како што се инфекција на длабоки ткива (целулитис) или дури и остеитис на темпоралната коска.

 

I. Епидемиологија на надворешен отитис

Надворешниот отитис е честа состојба која може да влијае на луѓето од сите возрасти, иако е почеста кај децата и младите. Иако повеќето случаи на надворешен отитис лесно се лекуваат и не доведуваат до сериозни компликации, во ретки случаи може да се развијат сериозни инфекции како некротизирачки (малиген) надворешен отитис, особено кај пациенти со дијабетес или имунокомпромитирани лица. Некои клучни епидемиолошки факти вклучуваат:

Инциденца и преваленца:

• Годишната инциденца на надворешен отитис кај општата популација е околу 4 на 1000 луѓе.
• Се проценува дека 10% од луѓето ќе доживеат барем една епизода на надворешен отитис во текот на нивниот живот.

Демографски податоци:

• Надворешниот отитис е почест кај децата и младите, особено кај оние кои често се занимаваат со водени активности како што се пливање и нуркање.
• Луѓето кои живеат во топла и влажна клима имаат поголем ризик да ја развијат оваа состојба, поради поволните услови за развој на микроорганизми.

Сезонски промени:

• Инциденцата на надворешен отитис е поголема во летните месеци, кога луѓето се повеќе изложени на вода и пливање.

Фактори на ризик:

• Честа изложеност на вода
• Прекумерна употреба на ушни стапчиња или други предмети за чистење на ушите, што може да доведе до оштетување на кожата на ушниот канал.
• Кожни состојби како егзема и псоријаза, кои можат да ја нарушат бариерата на кожата.
• Користење на слушни помагала или тампони за уши кои можат да ја задржат влагата и да ја иритираат кожата.

 

II. Патофизиологија на надворешен отитис

Надворешниот отитис е воспаление на надворешниот слушен канал, кој е под влијание на различни патофизиолошки механизми. Надворешниот слушен канал е обложен со кожа која содржи лојни и церуминозни жлезди кои произведуваат ушна маст (церумен). Церуменот има заштитна улога, делува како бариера против патогени микроорганизми и помага да се одржи киселата pH вредност, што е неповолно за растот на бактериите и габите. Механичката траума, како што е гребење со стапчиња за уши или вметнување туѓи тела, може да ја оштети кожата на ушниот канал и да го наруши нејзиниот интегритет. Вишокот на влага од честото пливање или изложувањето на вода може да го омекне и оштети епидермисот, што го олеснува навлегувањето на патогените микроорганизми. Вишокот на влага и топлина во ушниот канал создаваат поволни услови за развој на бактерии и габи. Природната микрофлора може да се наруши, што овозможува доминација на патогени микроорганизми. Локалните имунолошки реакции на инфекција или иритација доведуваат до воспаление. Ова резултира со проширување на крвните садови, зголемена васкуларна пропустливост и миграција на имуните клетки во погодената област. Бактериските инфекции најчесто се предизвикани од Pseudomonas aeruginosa и Staphylococcus aureus, кои се најчести причинители на отитис екстерна. Pseudomonas aeruginosa е особено честа кај пливачите поради неговата способност да преживее во влажни услови. Staphylococcus aureus може да навлезе преку оштетување на кожата. Габичните инфекции најчесто се предизвикани од видовите Aspergillus и Candida. Видовите Aspergillus често се наоѓаат во топли, влажни средини и можат да предизвикаат хронични инфекции. Видовите кандида, исто така, може да предизвикаат инфекции, особено кај луѓе со компромитиран имунолошки систем или оние кои користат антибиотици кои ја нарушуваат нормалната флора. Локалното воспаление предизвикува црвенило, оток и болка. Овие симптоми се резултат на ослободување на воспалителни медијатори како што се хистамин, простагландини и цитокини. Воспалителниот процес доведува до зголемување на пропустливоста на крвните садови, што резултира со ексудација на течност во аудитивниот канал. Ова може да предизвика исцедок од увото. Во случаи на хроничен надворешен отитис, продолженото воспаление може да доведе до фиброзни промени во ушниот канал, што може да резултира со стеснување и нарушување на нормалната анатомија. Патофизиологијата на надворешен отитис вклучува сложена интеракција на нарушувања на бариерата на кожата, микробни инфекции и имунолошки реакции.

 

 

III. Клиничка слика и дијагноза на надворешен отитис

Надворешниот отитис се манифестира со различни симптоми кои варираат во зависност од тежината и времетраењето на инфекцијата. Клиничката слика на отитис екстерна се карактеризира со болка, чешање, исцедок, губење на слухот, црвенило и оток. Правилната дијагноза и диференцијалната дијагноза се клучни за успешно справување со оваа состојба Клиничката слика може да биде многу непријатна за пациентите и ги вклучува следните карактеристики:

 

1. Физички наоди

Отоскопски преглед: За време на отоскопскиот преглед може да се забележи црвенило, оток и исцедок во надворешниот слушен канал. Во потешки случаи, каналот може целосно да се блокира, што го отежнува визуелизирањето на тапанчето.

Осетливост при притискање на трагусот или влечење на увото: Овие маневри обично предизвикуваат болка кај пациенти со надворешен отитис, што е типичен знак за оваа состојба.

Лимфаденопатија: Може да се забележи зголемување на регионалните лимфни јазли.

 

2. Симптоми

Болка (оталгија): Еден од најчестите и најважните симптоми. Болката е интензивна и често се влошува кога увото се допира или притиска, или кога пациентот џвака храна или придвижува увото.

Чешање (пруритус): Чест симптом, особено во почетните фази на инфекција или при хроничен надворешен отитис. Чешањето може да биде многу непријатно и да доведе до дополнително гребење и механичко оштетување на ушниот канал.

Секреција (отореа): Може да биде присутна и да варира од водена и бистра до густа и гнојна, понекогаш дури и крвава. Присуството на исцедок е показател за активна инфекција.

Губење на слух: Поради оток и блокирање на ушниот канал, може да дојде до привремено губење на слухот. Ова е резултат на механичко заглавување на звучните бранови.

Црвенило и оток: Кожата на надворешниот слушен канал може да биде црвена и отечена. Во потешки случаи, отокот може целосно да го блокира ушниот канал.

Чувство на затнато уво: Пациентите може да се жалат на затнато уво, што е резултат на оток и воспаление.

 

3. Диференцијална дијагноза

Кога се поставува дијагноза, важно е да се исклучат други состојби кои можат да предизвикаат слични симптоми:

Акутен отитис медиа: инфекција на средното уво која може да има слични симптоми, но со дополнителни знаци како треска и поизразено губење на слухот.

Егзема на ушниот канал: Може да предизвика чешање и исцедок, но обично без силна болка.

Херпес зостер отитис (Ramsay Hunt синдром): Може да предизвика болка, чешање и везикули во ушниот канал, заедно со парализа на лицето.

 

4. Лабораториски и други тестови

 

Микробиолошки култури

Микробиолошката анализа е од суштинско значење во случаи на хроничен или рекурентен надворешен отитис. Оваа постапка им овозможува на лекарите да ги идентификуваат специфичните патогени кои ја предизвикуваат инфекцијата и да ја одредат нивната чувствителност на различни антибиотици. Постапката за добивање примерок за микробиолошка анализа обично вклучува земање на брис и испраќање на примерокот во лабораторија за култура и идентификација на микроорганизми. Лабораториските тестови потоа ќе утврдат кои антибиотици се ефикасни против специфични патогени, што овозможува започнување на целосно насочен третман и спречување на релапси. Оваа практика е особено важна во случаи на микроорганизми отпорни на лекови или кога пациентот не реагира на стандардниот режим на третман. Микробиолошките тестови, исто така, можат да идентификуваат ретки или невообичаени патогени кои може да не се препознаат со стандардни клинички тестови. Оваа информација им овозможува на лекарите да го изберат најефективниот и најсоодветен третман за секој конкретен случај на надворешен отитис.

 

Аудиометрија

Аудиометријата е корисен дополнителен тест кој може да се користи кај надворешен отитис. Оваа постапка се користи за да се оцени слухот на пациентот и да се исклучат други причини за губење на слухот кои можат да бидат поврзани со или различни причини од надворешен отитис. Аудиометријата овозможува детална проценка на слухот на пациентот на различни звучни фреквенции и интензитети. Ова е од големо значење за пациентите кои се жалат на губење на слухот како дел од нивните симптоми на надворешен отитис. Иако надворешен отитис може да предизвика губење на слухот, постојат и други причини за губење на слухот кои може да бидат присутни и помешани со симптоми на отитис. Аудиометријата овозможува да се исклучат други причини како што се сензоневрални загуби на слухот, проблеми со средното уво или други абнормалности. Аудиометријата исто така може да биде корисна за следење на напредокот на третманот на надворешен отитис. Со редовни аудиометриски прегледи, лекарите можат да следат како се подобрува слухот на пациентот и да ја утврдат ефективноста на применетите терапии. Оваа процедура е важен дел од комплетната клиничка анализа и менаџмент на надворешен отитис, овозможувајќи точна проценка на слухот и исклучување на други можни причини за губење на слухот на пациентот.

 

Тимпанометрија

Тимпанометријата е важен помошен тест кој може да се користи кај надворешен отитис за да се оцени функцијата на средното уво и тапанчето. Оваа постапка се користи за да се добијат информации за притисокот и флексибилноста на тимпаничната мембрана, што овозможува точна проценка на состојбата на средното уво. Тимпанометријата овозможува да се процени како се менува притисокот во средното уво кога се менува притисокот на воздухот. Ова е од големо значење за одредување на функцијата на Евстахиевата туба и вентилација на средното уво, која може да се менува во случаи на оток или воспаление во надворешниот слушен канал. Тимпанометријата овозможува прецизно да се процени флексибилноста на тимпаничната мембрана и да се идентификуват абнормалностите или дефектите на тапанчето. Ова може да биде важно за проценка на средното уво и управување со третманот. Важно исто така е да се забележи дека тимпанометријата е ограничена во случаи на целосно блокирани канали, како што може да биде присутно во случаи на тежок оток или инфекција во надворешниот слушен канал. Во такви случаи, тимпанометријата може да има мала или никаква корист при евалуација на средното уво и тапанчето. Иако тимпанометријата има свои ограничувања, нејзината употреба е важен дел од целосната клиничка евалуација и менаџмент на отитис екстерна. Овозможува брза и неинвазивна евалуација на функцијата на средното уво и тапанчето, што помага да се постигне точна дијагноза и да се одреди најсоодветниот третман.

 

 

IV. Третман на надворешен отитис

Третманот на надворешен отитис има за цел да го елиминира воспалението и инфекцијата, да ја ублажи болката и да спречи компликации и релапси. Третманот на надворешен отитис е комплексен и вклучува комбинација на фармаколошки и нефармаколошки мерки, приспособени на индивидуалните потреби на пациентот. Локалните антибиотици и антифунгални агенси се основа на терапијата, додека аналгетиците и кортикостероидите помагаат во управувањето со симптомите. Превентивните мерки се клучни за спречување на повторување и одржување на здравјето на ушниот канал.

 

1. Фармаколошки третман

 

a. Локални антибиотици

Капки за уши со антибиотици

Капките за уши со антибиотици, како што се ципрофлоксацин, неомицин или полимиксин Б, се стандарден третман за отитис екстерна. Овие капки имаат антибиотско дејство и имаат за цел да го уништат или инхибираат растот на бактериите кои можат да предизвикаат инфекција во надворешниот слушен канал. Капките за уши со антибиотици се ефикасен и безболен начин за лекување на надворешен отитис. Тие се нанесуваат директно на увото и може да се користат како независен третман или во комбинација со други антибиотици или антиинфламаторни лекови, во зависност од тежината и карактеристиките на инфекцијата.

Ципрофлоксацин: Ципрофлоксацин е антибиотик со широк спектар од групата флуорокинолони. Има широк спектар на дејство против многу бактерии, вклучувајќи ги и оние кои најчесто се поврзуваат со надворешен отитис, како што се Staphylococcus aureus и Pseudomonas aeruginosa. Капките ципрофлоксацин се ефикасни и се користат како третман од прва линија за акутен надворешен отитис.

Неомицин: Неомицин е аминогликозиден антибиотик кој е ефикасен против широк спектар на бактерии, вклучително и многу од оние кои можат да предизвикаат надворешен отитис. Овие капки често се користат за локални инфекции на увото.

Полимиксин Б: Полимиксин Б е антибиотик со полимиксин кој е ефикасен против многу грам-негативни бактерии, вклучително и Pseudomonas aeruginosa. Капките полимиксин Б се користат за лекување на локални инфекции во надворешниот слушен канал.

 

b. Комбинирани капки со антибиотици и кортикостероиди

Комбинираните капки за уши често се користат кај надворешен отитис за да се постигне подобра контрола на инфекцијата и симптомите. Овие капки обично содржат комбинација од антибиотици и кортикостероиди, како што е дексаметазон, за да се намали воспалението и отокот. Комбинираните капки за уши со антибиотици и кортикостероиди се сметаат за ефикасен третман за многу видови на надворешен отитис. Овие капки не само што ја третираат инфекцијата, туку и го намалуваат воспалението и отокот, што резултира со подобра контрола на симптомите. Употребата на комбинирани капки за уши треба да се прави според упатствата на лекарот или фармацевтот.

Дексаметазон: Дексаметазон е силен кортикостероид кој има антиинфламаторни и антиалергиски својства. Се користи за намалување на воспалението и отокот на увото за време на надворешен отитис. Декаметазон, исто така, може да помогне во ублажување на болката и чешањето кои се вообичаени симптоми на воспаление на средното уво.

Антибиотици: Покрај кортикостероидите, комбинираните капки за уши содржат и антибиотици, како што се ципрофлоксацин, неомицин или полимиксин Б, за елиминирање или инхибирање на растот на бактериите кои можат да предизвикаат инфекција во надворешниот слушен канал.

 

c. Тематски антифунгални агенси

Локалните антифунгални агенси или антифунгални капки за уши, се користат за лекување на габични инфекции на надворешниот ушен канал, познат како габичен надворешен отитис. Овие капки содржат активни состојки како клотримазол или миконазол, кои имаат антифунгално дејство и имаат за цел да ги елиминираат габичните инфекции. Антигабичните капки за уши се користат на сличен начин како и капките со антибиотици, со ставање неколку капки во увото неколку пати на ден. Времетраењето на третманот може да варира во зависност од тежината на инфекцијата и одговорот на третманот. Тие се ефикасен начин за лекување на габични инфекции на надворешниот слушен канал. Овие препарати се насочени кон самите габични патогени, што овозможува брз и ефикасен третман на инфекцијата и симптомите. Пред употреба, секогаш консултирајте се со вашиот лекар или фармацевт за точна дијагноза и препораки за третман.

Клотримазол: Клотримазолот е антифунгално средство кое е ефикасно против голем број габични патогени, вклучувајќи ги и оние кои можат да предизвикаат надворешен отитис. Оваа состојка делува така што ја оштетува клеточната мембрана на габичните клетки, што ги уништува и го спречува нивното растење и размножување.

Миконазол: Миконазолот е уште еден антифунгален агенс кој широко се користи за лекување на габични инфекции, вклучително и габични инфекции на надворешниот слушен канал. Има сличен ефект како клотримазолот, во оштетување на клеточната мембрана на габични патогени и спречување на нивниот раст и размножување.

 

2. Системски антибиотици

 

Орални антибиотици

Оралните антибиотици се препишуваат во случаи на тежок или широко распространет надворешен отитис, особено ако постои ризик од компликации како што е целулитис на структурите околу увото. Ципрофлоксацинот е вообичаен избор поради неговата ефикасност против Pseudomonas aeruginosa и Staphylococcus aureus, две од главните бактерии поврзани со отитис екстерна. Во овие случаи, инфекцијата може да биде толку тешка или широко распространета што локалните третмани како капки за уши не се доволни и се потребни орални антибиотици за борба против инфекцијата. Ципрофлоксацин, е дел од групата флуорокинолони и има широк спектар на дејство против многу бактерии, што го прави одличен избор за лекување на тешки инфекции како што е отитис екстерна.

 

3. Лекови против болки (аналгетици)

 

a. Нестероидни антиинфламаторни лекови (НСАИЛ)

Нестероидни антиинфламаторни лекови (НСАИЛ) како што се ибупрофен или напроксен често се користат за ублажување на болката и воспалението во отитис екстерна. Нестероидните антиинфламаторни лекови се познати по нивното аналгетско дејство, што значи дека можат да го намалат интензитетот на болката. Ова е особено корисно кај надворешен отитис, каде што болката може да биде еден од најнепријатните симптоми. Тие исто така имаат антиинфламаторно дејство и ги блокираат ензимите кои предизвикуваат воспаление, што резултира со намалување на отокот и воспалението на ушите. Во многу случаи, НСАИЛ може да се користат како дополнителен третман заедно со други методи за лекување на надворешен отитис. Тие може да се користат заедно со капки за уши, антибиотици или други лекови за ублажување на симптомите. Пред да користите НСАИЛ, важно е да се консултирате со вашиот лекар или фармацевт, особено ако сте бремени, имате други здравствени проблеми или земате други лекови. Тие ќе препорачаат соодветна доза и времетраење на третманот. Запомнете дека употребата на НСАИЛ може да има некои несакани ефекти, како што се иритација на желудникот или гастроинтестинални проблеми, па затоа е важно да ги користите според упатствата на вашиот лекар или фармацевт.

 

b. Парацетамол

Парацетамолот (ацетаминофен) може да се користи за ублажување на болката кај пациенти кои не можат да толерираат нестероидни антиинфламаторни лекови (НСАИЛ), како што се ибупрофен или напроксен, или имаат контраиндикации од нивна употреба. Ова е особено важно за луѓе со стомачни проблеми или други здравствени проблеми кои може да се влошат со употреба на НСАИЛ. Парацетамолот е аналгетик кој делува така што го блокира периферниот пренос на болката и спречува ширење на болката во централниот нервен систем. Нема антиинфламаторни својства како НСАИЛ, но ефикасно се користи за ублажување на болката и намалување на треската. Сепак, важно е да се аплицира според упатствата на лекарот или фармацевтот, особено во однос на препорачаната доза и времетраењето на третманот. Во некои случаи, парацетамолот може да се користи самостојателно или во комбинација со други лекови како што се капки за уши со антибиотици или антифунгални агенси за ублажување на симптомите на надворешен отитис. Како и секогаш, консултирајте се со лекар или фармацевт пред да користите било каков лек.

 

 

5. Нефармаколошки третман

• Нефармаколошкиот третман на надворешниот отитис вклучува неколку методи и мерки кои можат да помогнат да се ублажат симптомите и да се забрза закрепнувањето. Овие третмани се фокусираат на одржување на хигиената на ушите, избегнување на иритација и користење на топлина за намалување на болката.
• На почетокот на третманот, ушниот канал треба да се исчисти од секрети и остатоци. Ова може да го направи лекар со аспирација или нежно чистење со стерилен раствор.
• Пациентите треба да избегнуваат контакт со вода за време на третманот. Употребата на тампони за уши може да помогне да се спречи влагата во увото.
• Често исчистете ја надворешната страна на ушниот канал со стерилна газа. Избегнувајте користење на памучни брисеви или други предмети кои можат да ја иритираат кожата или да предизвикаат траума.
• Избегнувајте да внесувате вода во увото кога се капете или туширате. Користете тампони за уши за заштита.
• Нанесувањето топла облога на заболеното уво може да помогне во ублажување на болката и намалување на воспалението. Држете го компресот во увото 15-20 минути неколку пати на ден.
• Избегнувајте употреба на слушалки и чепчиња за уши. Ова може да помогне да се намали понатамошната иритација на надворешниот ушен канал.
• Ако алергиите придонесуваат за воспаление на увото, третирајте ги алергиите навремено со соодветни методи (како што се избегнување алерген или употреба на антиалергиски агенси).
• Нежното сушење на ушите со фен за коса поставен на безбедно растојание може да помогне ушите да останат суви и да се спречи развојот на инфекции.

 

 

V. Превентивни мерки

• Избегнување на продолжено изложување на вода, како што е пливање, често капење или туширање. Користење на тампони за уши или капи за пливање.
• Избегнување на употреба на ушни стапчиња и предмети кои можат да предизвикаат микротраума во ушниот канал.
• Капки за уши со pH на киселина може да се користат превентивно кај луѓе склони кон надворешен отитис за да се одржи рамнотежата на киселината и да се спречи растот на бактериите и габите. На пример, капки кои содржат оцетна киселина или борен алкохол.
• Редовни прегледи од отоларинголог за лица со хроничен или рекурентен надворешен отитис, со цел откривање и навремено лекување на нови инфекции.