Научна тема: Колики кај доенчиња | Научна анализа и здравствени импликации

Коликите се чест и важен здравствен предизвик кај доенчињата, кои се карактеризират со периодични епизоди на гласно, интензивно и вознемирувачко плачење, обично без јасна органска причина. Оваа појава, која обично се јавува во првите месеци од животот, е честа тема на дискусија и истражување поради неговата неизвесна етиологија и непредвидливата клиничка манифестација, што може да резултира со сериозен стрес и фрустрација кај родителите. Иако абдоминалната болка е генерално самоограничувачка состојба, нејзиното присуство бара детален преглед и мултидимензионален пристап за да се разберат и да се ублажат нејзините ефекти.

I. Клиничка презентација и дефиниција на колики кај доенчиња

Коликите се состојба кај доенчињата која се карактеризира со епизоди на неутешно плачење и вознемиреност, за кои не постои јасна органска причина и се смета за еден од најчестите проблеми со кои се соочуваат родителите во првите месеци од животот на нивните деца. Коликите се јавуваат најчесто во првите четири месеци од животот и се дефинирани со „правилото на тројка“: епизоди на плачење кои траат повеќе од три часа на ден, три или повеќе дена во неделата, во период од најмалку три последователни недели. Ова плачење е обично многу интензивно, со голема зачестеност и често се јавува во вечерните часови, што значително го зголемува стресот на родителите и влијае на нивната физичка и психичка состојба.

Симптомите обично започнуваат во втората до четвртата недела од животот, што се совпаѓа со периодот на физиолошка незрелост на дигестивниот и нервниот систем на бебето. Врвот на симптомите се појавува околу осмата недела од животот, по што постепено се намалуваат и во повеќето случаи исчезнуваат на крајот на четвртиот месец. Но, во овој период, абдоминалната болка може да биде причина за изразени потешкотии во секојдневната грижа на детето, особено кога епизодите на плачење се со висок интензитет.

 

1. Карактеристики на абдоминална болка

Карактеристично за коликите е тоа што плачењето е неутешно и продолжено, дури и кога бебето е здраво, добро нахрането и нема очигледни знаци на болест. Покрај гласното и продолжено плачење, се забележуваат и други знаци како што се:

Абдоминална напнатост – Стомакот на доенчето е често напнат и преосетлив на допир, што укажува на акумулација на гас и можна непријатност во стомакот.

Конвулзивна позиција – За време на епизоди на плачење, бебето може да се грчи, со израз на лицето што покажува болка и непријатност, што е карактеристично за состојби на абдоминални грчеви.

Свиткување на нозете кон стомакот – Кога плаче, бебето ги свиткува нозете кон стомакот како рефлексна реакција на абдоминална непријатност, што укажува на обид за ублажување на болката предизвикана од акумулација на гас или грчеви во цревата.

Цревни звуци и нарушени дигестивни движења – Често се слушаат звуци на дебелото црево, што може да укаже на интензивни дигестивни процеси и зголемена интестинална подвижност, што е дел од физиолошката незрелост на дигестивниот систем кај доенчињата.

Интензивирање на симптомите во вечерните часови – Плачењето и симптомите често се интензивираат ноќе, што ја отежнува контролата на абдоминалните грчеви.

 

2. Диференцијална дијагноза и клиничка евалуација

Дијагнозата на коликите се утврдува главно врз основа на клинички податоци и исклучување на други можни патолошки причини за плачење и и вознемиреностa на бебето. Комплетна анамнеза и детален физички преглед се од суштинско значење за да се исклучат сериозни медицински состојби кои можат да се појават со слични симптоми. Овие состојби вклучуваат гастроезофагеален рефлукс, ентероколитис, инфекции на уринарниот тракт, нетолеранција на храна, интусусцепција и други болести на гастроинтестиналниот тракт. Во некои сомнителни случаи, педијатарот може да препорача дополнителни тестови, како што се анализа на урина, абдоминален ултразвук или тестови за алергија, со цел да се исклучат други можни причини за симптомите. Сепак, овие тестови обично не се неопходни и се прават само кога симптомите се потешки или имаат атипичен тек.

II. Етиологија и патофизиологија на колики кај доенчиња

И покрај обемните истражувања, етиологијата и патофизиологијата на абдоминалната болка остануваат сложени и слабо разбрани. Коликите претставуваат мултифакторијална состојба и научниците предложија неколку теории кои вклучуваат различни физиолошки и психосоцијални механизми за да ги објаснат можните причини за оваа состојба. Секој од предложените фактори игра важна улога во разјаснувањето на овој проблем, но досега не е идентификуван единствен механизам кој целосно би ја објаснил абдоминалната болка. Тековните теории главно се фокусираат на следните три аспекти: гастроинтестинални фактори, невролошки фактори и психосоцијални фактори.

 

1. Гастроинтестинални фактори

Незрелост на дигестивниот систем – Најприфатена теорија е дека коликите се последица на функционалната незрелост на гастроинтестиналниот тракт кај доенчињата. Кај нив, дигестивниот систем не е целосно развиен, што може да доведе до неправилно варење и намалена апсорпција на хранливи материи. Како резултат на тоа, може да дојде до акумулација на гасови, што предизвикува непријатност во стомакот и грчеви. Дополнително, кај некои доенчиња е забележано зголемено присуство на одредени бактерии во цревната флора, што може да доведе до создавање на повеќе гасови и зголемена иритација на дигестивниот тракт.

Нетолеранција на состојките во мајчиното млеко или формулите на млеко – Некои истражувања сугерираат дека одредени протеини и други состојки во мајчиното млеко или формулата може да предизвикаат реакции кои ги влошуваат состојбите со колика. Нетолеранцијата на лактоза, која се јавува поради недоволна активност на ензимот лактаза, е еден од можните фактори кои предизвикуваат гасови и колики кај некои доенчиња. Сепак, оваа теорија не е потврдена како универзална причина за колики, бидејќи повеќето новороденчиња нормално го метаболизираат мајчиното млеко.

Абнормална подвижност на дебелото црево – Друга претпоставка е дека абдоминалната болка може да биде предизвикана од абнормална подвижност на дебелото црево, т.е. хипермобилност или хипермотилитет. Ова може да резултира со зголемена подвижност на цревата и неконтролирани контракции, што доведува до непријатност и болка. Подвижноста на варењето кај доенчињата често е нерегулирана бидејќи нервната контрола на гастроинтестиналниот систем не е целосно развиена, што може да ја комплицира состојбата и да ги влоши симптомите на колики.

 

2. Невролошки фактори

Преосетливост на централниот нервен систем – Преосетливоста на централниот нервен систем е исто така важна теорија за објаснување на абдоминалната болка. Поради незрелоста на нервниот систем кај новороденчињата, тие се склони кон интензивни реакции на надворешни дразби. Се претпоставува дека бебињата со колики имаат зголемена чувствителност на околината, што резултира со зголемена стимулација на нервниот систем и предизвикува поинтензивен одговор, манифестиран преку епизоди на плачење и раздразливост. Оваа теорија се заснова на хипотезата дека, како што се развива нервниот систем, може да се појават нарушувања во обработката на сетилните информации кај доенчето, што резултира со несоодветен одговор на мали пореметувања или стрес.

Незрела регулација на автономниот нервен систем – Дополнително, автономниот нервен систем кај новороденчињата често не е целосно зрел, што може да доведе до дисрегулација како одговор на различни физиолошки стресови. Нормално, автономниот нервен систем е одговорен за регулирање на дигестивните процеси, отчукувањата на срцето и одговорот на стресот. Кај доенчињата со колики, автономниот систем може да реагира на мали промени во физиолошките состојби или надворешни фактори, што доведува до зголемена активност на стомачните мускули и абдоминалните органи.

 

3. Психосоцијални фактори

Интеракција помеѓу родителот и детето – Психосоцијалните фактори играат важна улога во развојот на колики и често се сметаат како можен дополнителен фактор кој може да ја измени сериозноста на состојбата. Иако самите колики не се предизвикани од однесувањето на родителите, истражувањата покажуваат дека емоционалната состојба на родителите, како што се анксиозноста и стресот, може да влијае на интеракцијата со детето и да ги влоши симптомите. Родителите кои се под постојан стрес или вознемиреност може несвесно да ја зголемат раздразливоста на своето дете, што дополнително го отежнува циклусот на плачење и фрустрација. Во такви ситуации, дури и мали промени во околината или дневната рутина може да доведат до зголемена реакција кај детето.

Техники за смирување на доенчињата – Недостигот на ефективни техники за смирување и несоодветниот одговор на плачот на детето, исто така, може да придонесат за поинтензивни и продолжени епизоди на плачење. Некои родители се чувствуваат неспособни или несигурни како да одговорат на плачот на нивното бебе, што може да создаде чувство на беспомошност и страв што дополнително ја влошува ситуацијата. Во овие ситуации, ефективно образование на родителите и поддршка во техниките за смирување и управување со стресот може значително да помогне во управувањето со симптомите на коликите кај доенчето и да го намали стресот во семејството.

III. Дијагноза на колики

Дијагностицирањето на колики кај доенчиња претставува предизвик за лекарите бидејќи симптомите се неспецифични и можат да личат на други медицински состојби. Затоа, дијагностичкиот процес главно се заснова на клиничка евалуација, внимателна анамнеза и детално исклучување на други можни патологии. Коликите се клинички дефинирани со таканареченото „Правило на тројка“: епизоди на силен, неутешен плач што трае повеќе од три часа на ден, три дена во неделата, најмалку три последователни недели кај доенчиња до три до четири месеци. Меѓутоа, за да се постави точна дијагноза, неопходно е систематско исклучување на други медицински причини.

 

1. Анамнеза

Комплетна историја – Собирањето детални информации за почетокот, времетраењето и природата на плачењето е клучно за поставување на правилната дијагноза. Прашањата во текот на историјата треба да се фокусираат на времетраењето и зачестеноста на епизодите на плачење, како и времето од денот кога симптомите се најизразени. Дополнително, факторите кои може да го влошат или ублажат плачењето, присуството на абдоминални симптоми како надуеност или повраќање, начинот на хранење на бебето (доење или формула) и какви било дополнителни симптоми кои може да укажуваат на друга патологија.

Идентификување на можни алергии или нетолеранции – Преку анамнезата, лекарот треба да утврди дали семејната историја покажува зголемена фреквенција на алергии, нетолеранција на лактоза или други метаболички нарушувања. Кај доенчињата кои се хранат со вештачко хранење, историјата може да открие нетолеранција на специфични протеини во формулата, што понекогаш може да биде поттик за зголемена раздразливост.

 

2. Клиничка проценка

Клиничка проценка – Коликите обично се дијагностицираат кај доенчиња кои изгледаат здрави, добро нахранети и напредуваат соодветно за возраста, но покажуваат периоди на неутешно плачење. Плачењето често се манифестира со свиткување на нозете кон стомакот, абдоминална напнатост и звуци на дебелото црево, кои се типични за оваа состојба. За време на клиничкиот преглед, лекарот мора да ја процени телесната тежина на детето, статусот на хидратација и општата здравствена состојба за да се исклучат подмолните патолошки состојби кои можат да покажат слични симптоми.

Исклучување на други патологии – Коликите се дијагноза на исклучување, што значи дека треба да се исклучат сите други можни состојби кои можат да предизвикаат абдоминална болка и плачење. Некои од основните услови што треба да се исклучат вклучуваат:

Гастроезофагеален рефлукс (ГЕР) – Честа причина за плачење кај бебињата, ГЕР може да предизвика абдоминална иритација и непријатност. Симптомите на ГЕР обично вклучуваат повраќање, непријатност при јадење и раздразливост после оброк.

Инфекции на уринарниот тракт – Иако се ретки кај бебињата, инфекциите на уринарниот тракт може да предизвикаат неспецифично плачење и раздразливост. Во сомнителни случаи, може да се направат лабораториски тестови за да се утврди присуство на уринарна инфекција.

Алергии на протеини од кравјо млеко – Некои бебиња може да развијат алергија или нетолеранција на протеини од кравјо млеко, што се манифестира со абдоминални грчеви, надуеност, а понекогаш и дијареа или крвава столица. Кај овие деца, промената на исхраната или елиминирањето на одредени протеини може да доведе до значително олеснување на симптомите.

Метаболички нарушувања – Некои ретки метаболички нарушувања, како што се галактоземијата и фенилкетонурија, може да предизвикаат абдоминална непријатност и други симптоми слични на колики. Тестирањето за овие состојби е рутински дел од неонаталниот скрининг во повеќето земји и може да се отфрлаат како можни причини.

 

3. Дополнителни дијагностички тестови

Абдоминалната болка обично не бара дополнително истражување, освен ако клиничката слика не покажува атипични или тешки симптоми кои може да сигнализираат за присуство на друга медицинска состојба. Ако симптомите на плачење се невообичаено интензивни, траат подолго од очекуваното за колики или се придружени со други алармантни симптоми (на пример, слабо зголемување на телесната тежина, повраќање со жолт или зелен исцедок, крвава столица), тогаш може да се препорачаат дополнителни тестови, како што се:

Лабораториски тестови – Може да се направат тестови на крв и урина за да се исклучат инфекции или метаболички нарушувања. Комплетна крвна слика и Ц-реактивен протеин може да укажуваат на присуство на воспаление или инфекција.

Абдоминален ултразвук – Кај деца со силна абдоминална болка или надуеност, ултразвукот може да биде корисен за визуелизација на гастроинтестиналниот тракт и исклучување на состојби како што се интусусцепција или пилорна стеноза.

Алергиски тестови – Доколку постои сомневање за алергија на храна, особено на протеини од кравјо млеко, може да се препорачаат специфични тестови за алергија. Овие тестови можат да помогнат да се утврди точната причина за симптомите и да доведат до соодветна промена во исхраната.

IV. Третман на колики

Коликите се самоограничувачка состојба која обично поминува до четвртиот или петтиот месец од животот на доенчето. Сепак, поради интензивната вознемиреност кај доенчињата и стресот што тие го предизвикуваат кај родителите, постојат неколку терапевтски методи кои можат да ги ублажат симптомите и да им обезбедат олеснување на семејствата. Овие методи вклучуваат промени во исхраната, употреба на пробиотици, фармаколошки интервенции и методи без лекови за намалување на коликите кај доенчињата.

 

1. Промени во исхраната

Исхрана за доилки – Промените во исхраната на доилките може значително да влијаат на симптомите на колики. Се препорачува доилките да избегнуваат храна за која се знае дека предизвикува гасови или потенцијално предизвикува нетолеранција кај бебињата. Овие храни вклучуваат:

Млечни производи – Некои бебиња може да покажат зголемена чувствителност на протеините од кравјо млеко кои можат да поминат низ мајчиното млеко. Отстранувањето на млечните производи од исхраната на мајката може да доведе до олеснување на симптомите кај некои доенчиња по неколку недели.

Соја и други алергени – Во случаи кога бебето покажува симптоми на колика, мајката може да избегне и други потенцијални алергени, како што се соја, јајца, јаткасти плодови и морски плодови, доколку предизвикуваат симптоми кај бебето.

Кофеин и зачини – Некои бебиња може да бидат чувствителни на кофеин или зачини, па затоа се препорачува мајката да ги намали или да ги елиминира овие состојки од нејзината исхрана.

Специјална формула за доенчиња – Кај бебињата кои се хранат со вештачко хранење, користењето хипоалергични формули без лактоза или формули без протеини од кравјо млеко може да помогне во намалувањето на симптомите на колики. Формулите базирани на протеини или хидролизирани амино киселини може да бидат корисни за доенчиња со нетолеранција на млечни протеини. Потребно е внимателно следење и консултација со педијатар, бидејќи овие формули може да бидат поскапи и се користат во посебни случаи.

 

2. Пробиотици

Употребата на пробиотици, особено на видот Lactobacillus reuteri, е предмет на бројни студии кои покажуваат дека пробиотиците можат да помогнат во регулирањето на цревната микрофлора и да ги намалат симптомите на колика. Пробиотиците делуваат со зголемување на бројот на корисни бактерии во цревата, што може да ја подобри гастроинтестиналната функција и да ги ублажи симптомите на колика и гасови.

Дозирање и препораки – Пробиотиците треба да се даваат внимателно, во зависност од индивидуалните потреби и здравствената состојба на бебето. Неопходна е консултација со педијатар, бидејќи пробиотиците може да имаат различна ефикасност кај различни доенчиња, а истражувањата за долгорочната ефикасност и безбедност сè уште се во тек.

 

3. Фармаколошки интервенции

Во третманот на колики, фармаколошките интервенции се користат многу ретко и само во случаи кога нефармаколошките методи не донеле подобрување. Сепак, треба да се забележи дека употребата на лекови за болки во стомакот е резервирана за исклучителни случаи и само под надзор на педијатар. Некои лекови кои се користат за намалување на абдоминалните грчеви вклучуваат:

Симетикон – Оваа состојка може да помогне во разградувањето на гасовите во дигестивниот тракт, потенцијално намалувајќи ја абдоминалната непријатност. Симетиконот генерално се смета за безбеден, но неговата ефикасност е контроверзна и варира кај различни бебиња.

Антиспазмодични агенси – Може да се користат лекови кои ја релаксираат мускулатурата на дигестивниот тракт, но нивната употреба е ограничена поради ризикот од несакани ефекти, како што се поспаност или дигестивни нарушувања.

 

4. Немедицински методи

Немедицинските методи заземаат важно место во лекувањето на коликите, бидејќи се безбедни, лесно достапни и често ефикасни во ублажувањето на симптомите. Овие методи вклучуваат:

Техники за смирување – Промените во пристапот кон грижата за децата, како што се честото држење, нишањето и блискиот контакт со родителите, може да помогнат да се намали раздразливоста. Овие техники обезбедуваат чувство на сигурност и блискост, што може позитивно да влијае на емоционалната состојба на бебето.

Нежна абдоминална масажа – Масирањето на абдоменот со кружни движења во насока на стрелките на часовникот може да го стимулира варењето и да ги намали абдоминалните непријатности предизвикани од гасови. Масажата треба да се изведува нежно и со пријатна температура на рацете, за да се избегне дополнителен стрес за бебето.

Користење на бел шум – Белиот шум, како што е звукот на вентилаторот или специјалните машини за бучава од околината, може да помогне да се смири детето. Овие звуци го потсетуваат на звуците што ги слушнал додека бил во утробата и можат да предизвикаат чувство на релаксација.

Капење во топла вода – Топлата вода или топли компресии може да помогнат да се релаксираат мускулите и да се намалат грчевите. Топлата бања на вистинска температура може да биде корисна за смирување на бебето пред спиење.

V. Прогноза и педијатриска поддршка

Во повеќето случаи, симптомите на колики се намалуваат или исчезнуваат спонтано во четвртиот или шестиот месец од животот на бебето. Оваа состојба генерално нема долгорочни последици по физичкото или менталното здравје на детето, но може да има значителен емоционален и физички ефект врз родителите, кои доживуваат стрес, чувство на беспомошност и нарушен сон.

 

1. Поддршка од педијатри и семејни лекари

Педијатрите и семејните лекари имаат важна улога во обезбедувањето емоционална поддршка и едукација на родителите. Оваа поддршка вклучува детални информации за природата на колики, очекуваното времетраење на симптомите и можните стратегии за справување. Лекарите треба да ги советуваат родителите како да се грижат за себе во овој период, да ги потсетуваат на важноста од редовен одмор и да ги охрабруваат да побараат помош од најблиските, особено кога нивната емоционална состојба е нарушена.

 

2. Едукација и разбирање на состојбата

Правилното образование им помага на родителите подобро да ја разберат и прифатат природата на колики кај доенчето, како привремена и безопасна состојба. Објаснувањата за нормалните карактеристики на колики и како таа се разликува од другите медицински состојби може да го намалат нивниот страв и анксиозност и да ги поттикнат да бидат поупорни во користењето методи без лекови за ублажување на симптомите. Лекарите можат да ги научат родителите и техники за намалување на стресот, како што се контролирано дишење, медитација или физичка активност, со цел да ја подобрат нивната психолошка благосостојба.

Заклучок

Иако коликите се состојба со ограничено времетраење, нивното присуство може да има значително влијание врз квалитетот на животот на детето и неговото семејство. Преку соодветно образование, поддршка и разбирање на состојбата, родителите можат да се подготват да се соочат со предизвиците што ги носат коликите. Соодветниот третман и соодветниот пристап кон управувањето со симптомите на колики кај доенчето, може да го олеснат психофизичкиот товар кај родителите и да ја подобрат благосостојбата на целото семејство. Поддршката од здравствените работници во форма на едукација и охрабрување за самозастапување е од клучно значење за успешно надминување на овој предизвик, овозможувајќи им на родителите да изградат поголема самодоверба и душевен мир додека се грижат за своето новороденче.